Kadınlarda oldukça sık karşılaşılan bir problem olan yumurtalık kistleri, vücuttaki hormon düzenindeki bozulmalar sebebiyle ortaya çıkarak çeşitli sağlık problemlerine neden olur. Her ne kadar büyük çoğunluğu iyi huylu olsa da kansere dönüşme ihtimali göz önüne alınarak mutlaka düzenli kontrole tabi tutulmalıdır.
Yumurtalık kistlerini tam olarak anlayabilmek içinse kadın üreme sisteminin bir parçası olan yumurtalığın iyi anlaşılması gerekir.
Yumurtalık nedir?
Dişi üreme hücrelerinin (yumurtaların) yer aldığı bir dişi üreme organı olan yumurtalık, döl yatağının her iki tarafında bulunan simetrik iki bezden her biridir. Kız çocuklarında daha doğmadan bulunan ancak ergenlik çağına kadar yumurta üretmeyen bu organ, bu süreçten sonra her aynın belli günlerde yumurtanın rahme ulaşmasını sağlar. Ovulasyon olarak bilinen yumurtlama işlemi, kadınlarda adet döneminin ortasına denk gelen 11 ila 16. günler arasında yaşanır.
Her sağlıklı kadında görülen bu döngü, menopoz dönemine kadar devam eder. Yumurtanın içinde bulunduğu folikül olarak adlandırılan kesecikten fallop tüplerine bırakılması ile meydana gelen yumurtlama, gebelik beklentisi olan çiftler için çok ama çok önemlidir.
Çünkü yumurtlama periyodunda rahme açılan fallop tüplerindeki yumurtalar, sperm ile bir araya gelerek döllenir ve embriyoyu meydana getirir. Sonuç olarak gebeliğin ilk adımı da atılmış olur.
Yumurtalıklarda kist neden olur?
Yumurtalıklarda kist oluşmasının birincil sebebi hormonlarda yaşanan bozulmalardır. Yumurtalıklarda bulunan ve belli bir olgunluğa ulaşıp çatladığında yumurta veren ovulasyon süreci oldukça hassas hormonal dengeler üzerine kuruludur. Şayet, yumurtlama sürecini sağlayan hormonların düzeninde bir bozulma yaşanırsa foliküller istenilen olgunluğa ulaşamaz ve çatlayıp yumurta ortaya çıkaramaz.
Çatlayamayan foliküller ise zamanla kistleşerek yumurtalık kistlerine neden olur. Üstelik bu domino etkisi yaratır ve adeta bir kısır döngüye dönüşür. Çünkü hormonal bozukluklar sebebiyle oluşan kistler, hormonların daha da bozulmasına yol açar. Bu noktada tek çözüm, tıbbi tedavidir.
Yumurtalık kistleri kaç çeşittir?
Basit kistler: Genellikle kendiliğinden kaybolan, çoğu iyi huylu olan basit kistler, folikül içinde sıvı birikmesi sonucunda meydana gelir. Düzgün sınırları olan bu kistlerin çapı yaklaşık 1 ila 4 santimetredir.
Follikül kistler: Yumurta hücresinin çatlamaması sebebiyle görülen bu kistler adet sonrasında kendiliğinden düzelirler.
Polistik over kistleri: Yumurtlama sürecinin düzenli gerçekleşmediği durumlarda ortaya çıkan polikistik over kistlerinde yumurtalıklar büyür ve içeriğinde birçok yumurta içerir. Adında kist geçmesine rağmen aslında gerçek bir kistik yapı yoktur. Bu durum, kişinin adet düzenini tamamen bozup vücutta erkek tipi tüylenmeye yol açabilir.
Korpusluteum kisti: Yumurtlama evresinden sonra yumurta hücresindeki dokunun farklılaşıp korpusluteum olarak adlandırılan dokuya dönüşmesiyle kist meydana gelir. Genellikle adet sonrası kendiliğinden düzelir.
Endometrioma (çikolata kisti): Endometrioma, rahmin içini kaplayan bir zar tabakasıdır. Bu tabakanın yumurtalıklarda bulunması ile kistler meydana gelir. İçinde birçok doku oluşabilir. Kısırlığa kadar yol açabilen bu kistler, şiddetli karın ağrılarıyla kendini belli eder.
Serözkistadenom: En çok üreme çağındaki kadınlarda görülen bu kist türü, en sık rastlanılan kist çeşidinden biridir. Büyüklüğü 5-15 santimetreye kadar ulaşabilir. Tedavisi ancak cerrahi yöntemlerle mümkündür.
Müsinözkistadenom: Kendiliğinden kaybolmayan bu kist türü, hastalarda görülen en yüksek boyuta ulaşır. Yaklaşık çağı 15- 50 cm’yi bulan bu kistlerin tedavisi için cerrahi operasyon gereklidir.
Yumurtalık kistlerinin belirtileri nelerdir?
- Adet düzensizliği,
- Şiddetli regl ağrıları,
- Adet kanamasının normalden uzun ya da kısa sürmesi,
- Sindirim sisteminde problemler,
- Kasıklarda şiddetli ağrı,
- Karın bölgesinde şişlik,
- İdrar yolunda şikayetler,
- Mide bulantısı ve kusma,
- Yüksek ateş,
- Kısırlık,
- Cinsel ilişki sırasında ağrı,
- Erkek tipi tüylenme.
Yumurtalık kistleri nasıl teşhis ve tedavi edilir?
Yumurtalık kistler, genellikle rutin kontrollerde ortaya çıkar. Kontroller ultrason aracılığıyla karından veya vajinal yollarla yapılır. Tespit edilen kitlelerin iyi veya kötü huylu olup olmadığı ultrasonografi ve jinekolojik muayeneler, MR ve kan tahlilleri ile öğrenilebilir. Kan tahlilleri sırasında kanserin önemli bir belirtisi olan Ca-125, AFP, Beta – hCG, CEA ve CA 19-9 değerlerine bakılır.
Yumurtalık kistlerinin tedavisinde farklı yaklaşımlar söz konusudur;
- Gözlemleme: Çoğu kitle türü kendiliğinden geçtiği için ilk aşama gözlemdir. Bu nedenle şikâyeti olmayan hastalarda genellikle izlem tedavisi tercih edilir.
- İlaçlar: Yumurtalık kistlerinin gerilemesini sağlamak amacıyla doğum kontrol haplarından destek alınabilir.
- Ameliyatlar: Kistlerin iyi/kötü huylu olduğunu anlamanın en kesin yolu biyopsi yapılarak patolojiye göndermektir. Bu noktada eğer kitle; solid özellik taşıyor ve sertse, hareket etmiyor ve 10 cm’den büyükse kansere dönüşme riski olduğu için cerrahi operasyonla çıkarılmalıdır. Eğer kitle; 6 cm’den küçükse, yapışık özelliği bulunmuyor ve çevresi düzgünse, mobil özellikte ve büyüme göstermiyorsa takip edilir. Cerrahi işleme genellikle gerek yoktur. Sonuç olarak kist tedavisi kişinin şikayeti ve kist yapısına göre bireyselleştirilmiş olarak yapılır.
Sağlıklı günler dileriz.
